Waarom doe je aan opblijfwraak?

Opblijfwraak is een manier om controle te krijgen over je tijd en de momenten die je voor jezelf hebt. Je neemt als het ware ‘wraak’ op alle uren die gedurende de dag niet van jou zijn geweest, op alle uren waarin je geleefd werd. Maar waarom doe je dit? Er zijn verschillende theorieën over opblijfwraak.

Theorie 1: The Strength Model of Self-control

Op tijd naar bed gaan heeft te maken met zelfcontrole. Deze theorie ziet zelfcontrole als een soort spier die uitgeput raakt na vermoeiende activiteiten. Hoe drukker en voller jouw dag is (en hoe minder tijd je dus voor jezelf hebt), hoe meer je deze spier gebruikt. En als deze spier na zo’n lange dag uitgeput is, wordt het een stuk moeilijker om grip te krijgen op de dingen die je doet. Volgens deze theorie heb je na een lange (werk)dag dus te weinig zelfcontrole om op tijd naar bed te gaan. Als je regelmatig te laat naar bed gaat, leidt dit tot slaaptekort en vermoeidheid. En daarmee ligt volgens deze theorie een gevaar op de loer: een nóg groter tekort aan zelfcontrole en wilskracht. Hoe vermoeider je je voelt, hoe lastiger het wordt om jezelf ertoe te zetten op tijd naar bed te gaan en hoe verleidelijker het wordt om toch nog even wakker te blijven om wat tijd voor jezelf te hebben. Zo kom je in een vicieuze cirkel terecht waardoor op tijd naar bed gaan steeds moeilijker wordt.

Theorie 2: The Opportunity Cost Model of Self-Control

Volgens deze theorie werkt het net andersom. Het uitstellen van je bedtijd wordt niet veroorzaakt door een gebrek aan zelfcontrole en wilskracht, maar door een gebrek aan motivatie. Als je vermoeid bent, verschuift je aandacht. In plaats van dingen te doen die (op lange termijn) goed voor je zijn, ga je op zoek naar prikkels die voor een snelle beloning zorgen. Denk bijvoorbeeld aan TV kijken, gamen of scrollen op social media. De motivatie om naar bed te gaan ontbreekt, en je ziet er simpelweg het nut niet van in om op tijd te gaan slapen. Uit onderzoek blijkt dat mensen na een vermoeiende activiteit (bijvoorbeeld een lange werkdag) alsnog de wilskracht kunnen opbrengen om een doel te bereiken, als er maar een snelle en aantrekkelijke beloning aan vast zit die de motivatie verhoogt. Dingen als TV kijken, scrollen op social media en gamen zorgen voor die snelle beloning. Zo raak je steeds gemotiveerder om verder te gaan waar je mee bezig bent. Dit herken je misschien wel; je zet toch nog een aflevering aan op Netflix, en ook dat scrollen op Instagram kun je eindeloos volhouden. Je motivatie om op tijd naar bed te gaan raak je steeds verder kwijt. Dit is dan ook het grote kritiekpunt op de vorige theorie. Verminderde zelfcontrole is eerder een gevolg van verminderde motivatie, niet een oorzaak.

Is er een oplossing voor opblijfwraak?

Voor opblijfwraak is zeker een oplossing, zowel voor op de korte termijn als op de lange termijn.

Kortetermijnoplossing:

Als je de vicieuze cirkel waar je in zit zo snel mogelijk wilt doorbreken, kun je dit het beste doen door meer te gaan slapen. Als je meer slaapt, verdwijnt je vermoeidheid en ben je minder geneigd om naar snelle beloningen te zoeken. Hierdoor heb je meer motivatie om op tijd naar bed te gaan. Let op; deze oplossing vergt wel de nodige discipline. ;)

Langetermijnoplossing:

De meest duurzame oplossing is je leven zo in te delen dat je geen behoefte meer hebt aan opblijfwraak. Dit is niet per se de makkelijkste oplossing, maar uiteindelijk wel de beste. Deel jouw dagen zo in dat je al voldoende controle over je eigen tijd en leven ervaart, en dat je energie krijgt van de dingen die je doet, in plaats van dat het je juist een boel energie kost. Dit heeft niet zozeer te maken met zelfdiscipline, maar vooral met zelfontwikkeling, groei, en het creëren van een leven dat helemaal in lijn is met de persoon die jij wilt zijn. Begin klein. Misschien kun je beginnen door overdag een half uurtje tijd voor jezelf in te plannen. Bouw dit steeds verder uit. Vraag jezelf ook: leef ik om te werken, of werk ik om te leven?