Dit is wat je moet weten over burn-out.

Wat is een burn-out?

De term ‘burn-out’ werd in de jaren '70 voor het eerst genoemd door psycholoog Herbert Freudenberger. Hij beschreef een burn-out als een 'staat van mentale en fysieke uitputting veroorzaakt door het werkleven'. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) heeft deze omschrijving overgenomen en definieert een burn-out officieel als een ziektebeeld dat te maken heeft met chronische stress op het werk waar niet goed mee wordt omgegaan (‘a syndrome conceptualized as resulting from chronic workplace stress that has not been successfully managed'). Als je eenmaal een burn-out te pakken hebt, herken je dit aan 3 pijlers: 1) emotionele en fysieke uitputting 2) een gedepersonaliseerde, cynische houding 3) een gevoel van sterk verminderde competentie in het werk dat je doet Alhoewel een burn-out ontstaat door chronische stress, is het te kort door de bocht om te zeggen dat dit alleen door stress op de werkvloer wordt veroorzaakt. Er zijn namelijk wel tientallen, misschien wel honderden situaties te benoemen waarbij we langdurige stress kunnen ervaren.

Terug naar de basis van stress

Over stress gesproken, wist je dat ons brein is gericht op dreigende situaties? Dit hielp ons in de oertijd om te overleven. Zo waren we bijvoorbeeld veel meer gefocust op de ritselende bosjes achter ons, dan op de lekkere vruchten aan de bomen om ons heen. Er zou namelijk zomaar een leeuw in de bosjes verscholen kunnen zitten. Het maakte onze overlevingskans natuurlijk stukken kleiner wanneer we alleen maar waren gefocust op de fijne dingen, zoals voedsel. Tegenwoordig hebben we gelukkig weinig last van zulke gevaren, maar toch zoekt ons brein er nog steeds overal naar: stressen we niet over de deadlines op ons werk, dan is het wel over onze relatie of de financiën. Psychologen zijn het erover eens dat we deze stressreactie te vaak en te lang inschakelen. Dit doen we in situaties waarbij stress helemaal geen nut heeft. Want heel eerlijk, is het echt van toegevoegde waarde om met spanning in de file te staan, met klotsende oksels een presentatie te geven of met boosheid en frustratie in een supermarktrij te staan? Maar er zijn ook andere situaties waarbij we emotionele of mentale stress kunnen ervaren. Denk bijvoorbeeld aan:

• Overlijden van je geliefde
• Verliezen van je baan
• Verhuizing of verbouwing
• Ruzie of onderlinge spanningen
• Huwelijk of relatie dat stukloopt
• Het gevoel tekort te schieten in je rol als… (ouder/partner/werknemer/broer/dochter/vriend of vriendin)
• Financiële moeilijkheden
• Het gevoel dat je een leven leidt dat totaal niet past bij de persoon die jij van binnen bent
• Persoonlijkheidskenmerken zoals perfectionisme

Als je langdurig te maken hebt met dit soort stressvolle situaties, kunnen er ernstige problemen ontstaan. Door de continue stroom van stresshormonen sta je altijd ‘aan’ en is er geen ruimte meer om te ontspannen. Je energievoorraad vliegt erdoorheen en al gauw moet je een beroep doen op je reservevoorraad. Het vervelende is, dat veel mensen door de stress ook slaapproblemen ontwikkelen, waardoor hun energievoorraad nog sneller leeg dreigt te raken. Het gevolg is dat je immuunsysteem wordt aangetast en steeds meer ‘vage’ klachten krijgt en steeds vaker en langer ziek wordt. Je komt in een negatieve spiraal terecht, waarbij je, als je even niet oplet, in een burn-out terecht komt. Maar hoe kan het dat we de signalen van een burn-out zo vaak lijken te missen?

Wandelende-hoofden-maatschappij

We leven in een prestatiemaatschappij, betergezegd een ‘wandelende-hoofden-maatschappij’, waarbij we het lastig vinden om met ons gevoel te verbinden. Zo leren we al vanaf onze geboorte dat het leven alleen maar draait om cijfertjes, presteren, resultaten, en de beste zijn van de klas. We zijn ons zo gaan focussen op het hoofd, dat we het contact met ons gevoel zijn verloren en niet goed met stress kunnen omgaan. Hierdoor worden de symptomen van emotionele- of mentale stress bijna niet herkend, en kan een burn-out onopgemerkt toeslaan.

Burn-out verschijnselen: hoe weet je of je een burn-out hebt?

De psychische klachten die je ervaart als je een burn-out hebt zijn:

• Een gevoel van hopeloosheid
• Concentratieproblemen
• Je creativiteit lijkt als sneeuw voor de zon verdwenen
• Je vindt het steeds lastiger om naar anderen te luisteren en je aandacht erbij te houden
• Je hebt een gevoel van zinloosheid: ‘wat maakt het allemaal ook uit’
• Je hebt een negatief zelfbeeld en een wat pessimistische houding
• Je vindt het lastig om echt met mensen te verbinden
• De kleinste dingen zorgen dat je je overprikkeld voelt
• Je voelt je verveelt of je hebt juist het gevoel dat je alle ballen hoog moet houden
• Je vergeet dingen sneller
• Je huilt sneller

• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Pijnlijk gevoel op de borst
• Hartkloppingen
• Pijn in de buik of een opgeblazen gevoel
• Last van spijsvertering

Wat kun je doen om een burn-out te voorkomen?

Beweging en burn-out

Beweging is niet alleen goed voor je lichaam, maar is ook essentieel voor een gezonde geest. Door regelmatig bewegen, nemen de stofjes ‘dopamine’, ‘endorfine’ en ‘serotonine’ toe. Deze geven jou een fijn en voldaan gevoel én zorgen ervoor dat het stresshormoon ‘cortisol’ daalt. Hierdoor ontspant je zenuwstelsel en voorkom je dat je continu ‘aan’ staat. Geen zin om urenlang in de sportschool te staan? Geen zorgen, uit onderzoek blijkt dat dagelijks een blokje om al genoeg effect heeft op je lichaam en geest.

Slaap en burn-out

Één van de belangrijkste dingen die je kunt doen om een burn-out te voorkomen, is investeren in een goede nachtrust. Dit betekent dat je consistent voldoende uren slaapt en dat je slaap van goede kwaliteit is. De Dalai Lama is niet voor niets bekend om zijn beroemde quote “Sleep is the best meditation”. Tijdens je slaap geef je je lichaam en geest namelijk de kans om diep te herstellen en zich klaar te maken voor de nieuwe dag die komen gaat.

Voeding en burn-out

Een bekend gezegde, die je overigens niet al te serieus moet nemen, is ‘je bent wat je eet’ (je gaat immers niet op een banaan lijken als je een bananenshake achterover slaat). Maar wanneer je er goed over nadenkt, zit er toch een kern van waarheid in. Voeding is onze brandstof. Vergelijk het met een auto: wat gebeurt er als je een benzinetank volgooit met diesel? Juist, er ontstaat schade en hij start niet meer. En zo werkt het ook met je lichaam. Als je jezelf voedt met ongezonde dingen, ga je je ook zo voelen. Andersom geldt hetzelfde: als jij je lijf voedt met voedzame producten, ga je je vanzelf beter voelen en houd je een burn-out op afstand.

Hulp vragen en burn-out

Hoe lastig het misschien ook voor je is, durf echt om hulp te vragen. Wees tegenover je directe omgeving open en eerlijk over hoe je je voelt. Alleen op die manier weten mensen wat er speelt en kunnen ze je helpen en ondersteunen waar nodig. Zoals je hebt gelezen, ontstaat een burn-out niet alleen op de werkvloer. Het is een fenomeen dat, wanneer we langdurig onder mentale of emotionele stress ervaren, altijd en overal kan ontstaan. Een burn-out gaat niet vanzelf over en als het niet wordt behandeld, kan het leiden tot ernstige klachten. Luister daarom goed naar je lichaam en trek op tijd aan de bel wanneer je last krijgt van de eerste verschijnselen.